Priester Ward Bruyninckx schreef over afscheid nemen (van een geliefde) het volgende: “Afscheid nemen is met zachte vingers wat voorbij is dichtdoen en verpakken in goede gedachten der herinnering. Het is verwijlen bij een brok leven en stilstaan op de pieken van pijn en vreugde. Afscheid nemen is heel moeilijk en men leert het nooit.” Het afscheid van een dierbare behoort inderdaad tot de moeilijkste zaken in een mensenleven. Het confronteert ons met tal van gevoelens: pijn, verdriet, maar doorgaans ook vele zin- en waaromvragen. Na een tijdje kan het intense verdriet stilaan keren in een dankbare herinnering. Omdat het gaat om zulk een diep gebeuren, past het dat mensen elkaar in het kader van een overlijden nabij zijn. Als kerkgemeenschap hebben we hier, meer nog dan anderen, een opdracht te vervullen. Naast het bieden van nabijheid, medeleven en deelneming reiken we als geloofsgemeenschap ook een houvast, hoop over de grens van de dood. Jezus zei: “Ik ben de verrijzenis en het leven. Wie in Mij gelooft, zal leven, ook al is hij gestorven en ieder die leeft in geloof aan Mij, zal in eeuwigheid niet sterven. Gelooft gij dit?” (cf. Johannes 11, 25-26)

Het landschap met betrekking tot de uitvaarten veranderde de laatste jaren grondig. Zo vonden mensen naast de weg naar het kerkgebouw ook het pad naar het crematorium of de aula van het funerarium. De Vlaamse bisschoppen onderstreepten eerder dat de uitvaartliturgie op de eerste plaats thuishoort in het kerkgebouw. Daarom is er sinds enkele jaren geen kerkelijke aanwezigheid meer in crematoria. Kerkelijke vertegenwoordigers gaan ook niet voor in aula’s van funeraria. De bisschoppen zijn zich er zeker van bewust dat het hier gaat om een gevoelig dossier. Deze beleidskeuzes houden in dat we een aantal pastorale kansen niet kunnen benutten. Een kleiner wordende Kerk moet zich echter richten op haar kerntaken. Het is niet haalbaar om wie actief is in de parochie ook nog eens in te zetten buiten de kerk. Onze bisschoppen beklemtonen dat de dienstbare zorg bij het sterven van mensen een cruciale opdracht blijft voor de geloofsgemeenschap. De uitvaartliturgie is één van de vele schakels in de ketting van een diaconale aanwezigheid.

Sinds 2011 vindt een uitvaart in het bisdom Antwerpen plaats in een woorddienst zonder communie. Algemeen zijn de reacties positief. Men ervaart deze nieuwe vorm van uitvaartliturgie als verzorgd en sfeervol. Naast Bijbellezing en gebed, stilte en bezinning, is er eveneens (meer zelfs dan in een eucharistieviering) plaats voor de persoonlijke inbreng van de familie. Onze bisschop vraagt om alle overledenen ook te gedenken tijdens een eucharistieviering op zondag. In de parochies is er daarom maandelijks of tweemaandelijks een mis voor de overledenen van de afgelopen maand(en).

Tijdens de coronacrisis waren er vele uitvaarten in beperkte kring. Die vraag komt nu af en toe nog. “Kan dat ook in de kerk?” Jawel, elke familie bepaalt zelf hoe en met wie zij afscheid neemt. Dit deed ons als team van de pastorale eenheid beslissen om extra ruimtes ter beschikking te stellen voor de uitvaartliturgie: de Begijnhofkerk in Hoogstraten, de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van de Akker in Minderhout, de kapel van Achtel en de Dageraadkapel of weekkapel van de Sint-Willibrorduskerk in Rijkevorsel. In kleinere ruimtes is een dienst met een urne echter meer aangewezen dan met een kist.

Vanaf 1 januari 2023 kost een kerkelijke uitvaart 300 euro. Soms komt ook de vraag naar een gebedswake, wanneer de uitvaartplechtigheid plaatsvindt buiten het kerkgebouw. In dit geval wordt er eveneens 300 euro aangerekend. De overledene wordt dan uitgeluid, vermeld in de voorbede, het parochieblad alsook op de gebedskaart van Allerheiligen-Allerzielen. Hij of zij krijgt tevens een gedachteniskruisje. “Wat als er geen kerkelijke uitvaart en/of gebedswake is en de familie vraagt toch om een bekendmaking in de parochie?” Dit is in overleg eveneens mogelijk. De overledene wordt dan enkel uitgeluid én vermeld in de voorbede en het parochieblad.

Afscheid nemen van een dierbare is een intens gebeuren. Aan hen die er de voorbije weken of maanden mee geconfronteerd werden, willen we nogmaals ons oprecht medeleven betuigen. Mogen wij allen groeien in het verrijzenisgeloof: dat het ons de kracht schenkt om staande te blijven in het dagelijks leven en om ons verbonden te voelen met allen die ons zijn voorgegaan naar het eeuwig leven!

Het team van de pastorale eenheid