De begankenis van de heilige Leonardus in Sint-Lenaarts lijkt de oudste te zijn in onze regio. In 1262 is er sprake van een kapel in Houthoven, de vroegere benaming van Sint-Lenaarts. In de stichtingsakte van de kapelanie is er sprake van een altaar waarop de heilige Leonardus vereerd wordt. Het document geeft heel wat informatie over de toestand van deze bidplaats. Zo wordt er vermeld dat de al druk bezochte bidplaats een kapel is waar voldoende inkomsten zijn om een kapelaan mee te vergoeden voor zijn diensten. Hij moet als koster fungeren en hij is ook verplicht om vier maal per jaar mis te lezen.

Wanneer deze overeenkomst op papier gezet wordt, zijn we dus medio 13de eeuw. Historici zijn ervan overtuigd dat de verering van de heilige Leonardus in Sint-Lenaarts nog veel ouder is. De heilige Leonardus is patroon van de gevangenen en men vermoedt dat onze patroonheilige al tijdens de kruistochten aandacht kreeg in Sint-Lenaarts.

Volgens de legende behoorde Leonardus tot een vooraanstaande Frankische familie. Hij verbleef aan het hof van koning Clovis I. Daar werd hij gedoopt en onderwezen door de heilige Remigius, bisschop van Reims. Nadat hij van de koning de toestemming gekregen had om gevangenen te bezoeken en te bevrijden, weigerde hij de door Clovis aangeboden bisschoppelijke waardigheid en trad hij in een klooster te Micy nabij Orléans. Later trekt hij naar Aquitanië (Zuid-Frankrijk) om er als kluizenaar te leven en het geloof te verkondigen. Aan hem worden vele mirakelen toegeschreven. Zo liep bijvoorbeeld door zijn toedoen een moeilijke bevalling van een koningin goed af. Hij weigerde een grote beloning, maar kreeg wel een domein, Noblac genaamd. Op deze plaats, in de omgeving van Limoges leefde hij in gemeenschap met confraters. Deze plaats zal later uitgroeien tot de stad Saint-Léonard-de-Noblac.

Het bleef ongeveer vijfhonderd jaar stil rond Leonardus. Tijdens de kruistochten zien we plots een opflakkering van zijn verering en het zijn de pelgrims naar Santiago de Compostella die de cultus over heel Europa uitdragen. Er zijn over heel de wereld steden en dorpen naar hem genoemd.
In Sint-Lenaarts wordt hij aanbeden door de gevangenen, aanstaande moeders, kreupelen en zwakke kinderen. Op andere plaatsen, zoals te Zuidschote, is hij een grote dierenvriend. Vooral in Beieren is hij de bijzondere beschermheilige van de paarden. Er worden daar ter ere van de heilige Leonardus op vele plaatsen paardenprocessies gehouden. Hij wordt meestal afgebeeld als diaken of monnik. In Sint-Lenaarts draagt hij zelfs een mijter en wordt dus als abt voorgesteld. Heel zelden is hij geflankeerd door dieren of gevangenen.

Hoe lang deze vrome traditie in Sint-Lenaarts al bestaat weten we niet. Wel is het zeker dat ze op het einde van de 15de eeuw bestaat. In de nieuwe keure van Brecht opgemaakt in 1495 staat letterlijk vermeld: “ Item dat een gehulpich sal wesen tot Onser Liever Vrouwen en Sint Lenaerts omgangen met peerden, met creeften, met pansiers ende andere wapenen, ende diesgelijcx die keersen ende andere dingen te helpen dragene ende processie te eerne,soe men elders doet, ende daartoe versocht xorden en den weygeren, het zij mannen of vrouwen, selen verboeren XII groten, deen helft den keeren en de voor dander helft zal men ander heuren, behoudelic dat een yegelijcke sijnen loon hebben sal, alsoemen tot hiertoe gegeven heeft. ”